آب انبار مرکزی نوش آباد

آب انبار مرکزی نوش آباد

تاریخچه  کاربرد  معماری  توضیحات

.

 

آب انبار مرکزی
 در شهر نوش آباد چندین آب انبار وجود داشته است آب انبار مرکزی بزرگترین آب انبار شهر نوش آباد است.

قدمت 
آب انبار مرکزی نوش آباد مربوط به دوره قاجار است و در نوش آباد در محله توی ده واقع شده و این اثر در تاریخ 25 اسفند 1379 با شمارهٔ ثبت 3624 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. .

 

دوره مورد استفاده
  آب انبار از حدود سیصد سال پیش تا اوایل انقلاب تا زمانی که آب لوله کشی وارد خانه ها می شود مورد استفاده اهالی قرار می گرفته است و هیچ ارتباطی در گذشته بین آب انبار و شهر زیر زمینی وجود نداشته است.

 

اجزای تشکیل دهنده آب انبار
اجزای آب انبار شامل سردر ، پلکان، پاشیر ، مخزن، گنبد و بادگیرها می باشد.
محل پاشیر اکنون تخریب شده تا گردشگران بتوانند وارد مخزن آب انبار شوند.
در پاشیر آب انبار لوله سفالی و شیر آبی جهت برداشت آب قرار داشته است.
لوله سفالی دیگری نیز در بالای مخزن دیده می شود که در سطح زمین قرار داشته و محل ورود آب قنات بوده است معمولا در زمستان و در شب آبگیری انجام می شده تا آب کاملا سالم و بهداشتی و خنک باشد و زمانی که مخزن آب انبار پر می شده از دریچه مثلث مانند کوچکی در بالای آب انبار خارج می شده که نشان از پر شدن مخزن داشته است.

ساخت آب انبار
برای ساخت آب انبار از  ساروج استفاده شده است ملاتی که در گذشته برای ساخت بناها استفاده می کردند. ساروج ترکیبی از آهک، خاکستر، سفیده تخم مرغ و خاک رس، ماسه بادی و الیاف گیاهی به نام لویی می‌باشد گیاه لویی حالت پشمک مانندی دارد که به جای آن می توانستند از پشم شتر، موی بز یا موی انسان هم استفاده کنند.
این ملات را  دو روز به هم زده تا به دست می آمده است روی دیواره آب انبار و بین آجرها از ملات ساروج استفاده شده است.

 

گند زدایی آب
برای آنکه آب را داخل مخزن چندین ماه نگهداری کنند و سالم باقی بماند به آب آهک و نمک اضافه می‌کردند. 
به منظور بوگیری کیسه های زغال از بالای آب انبار آویزان می کردند و بادگیر هایی که در دو سمت آب انبار وجود دارد و سقف گنبدی شکل آب انبار که دو جداره می باشد باعث گردش هوا و ایجاد حرکت در سطح آب می شده است.
 محیط آب انبار کاملا تاریک بوده است که باعث می شده میکروب و باکتری داخل آب رشد نکند. برای تمیز کردن آب انبار از بالای مخزن درب ورودی وجود داشته که شبیه به بادگیر می باشد و قبل از آبگیری برای تمیز کردن مخزن آب انبار از این راه می توانستند وارد شوند و آب باقیمانده مخزن را از طریق لوله پایینی که در قسمت پاشیر هم سطح با کف آب انبار وجود داشته خارج کنند و که چاهی ریخته می شده است.

مشخصات آب انبار
ظرفیت آب انبار یک میلیون پانصد هزار لیتر برابر با 1500 متر مکعب می باشد.
ارتفاع آبگیری تا زیر بادگیرها حدود یازده و نیم متر و تا گنبد حدود چهارده و نیم متر می باشد.
گنبد دو جداره که فاصله بین جداره ها حدود نیم متر می باشد.
 ضخامت دیواره آب انبار حدود یک متر و 80 سانتی متر است که با توجه به اینکه آب انبار ظرفیت زیادی داشته است ضخامت دیواره کم می باشد.
 به دلیل شکل هندسی آب انبار که شبیه به هشت ضلعی است و ستون هایی که داخل مخزن آب انبار ایجاد شده باعث شده فشار آب شکسته شود و ضخامت دیواره آب انبار کمتر شود.
حفره هایی که روی دیواره آب انبار وجود دارد جای داربست های چوبی می باشد که در گذشته برای ساخت آب انبار استفاده شده است.

نگارنده: خانم صالحی نسب